طی بیش‌از یک دهه‌ای که‌از عمر معماری سازمانی در ایران می‌گذرد باوجود دستاوردهای گسترده ملی، یکی‌از مشکلات مهم عدم وجود چارچوب ملی و مدل‌های مرجع دولت الکترونیکی در کشور بوده که نتیجه آن بروز چالش‌ها و موانعی در راه موفقیت طرح‌های معماری بوده است(گزارش اسیب شناسی طرح های معماری سازمانی). فقدان یک چارچوب و متدولوژی مشخص معماری در کشور باعث شده دستگاه‌های اجرایی که در سال‌های گذشته اقدام به تدوین و پیاده‌سازی معماری سازمانی نموده‌اند، هرکدام از یک چارچوب یا الگوی جهانی استفاده کنند. در نتیجه خروجی‌های تولید شده تعامل‌پذیر و هماهنگ نبوده، حتی بعضا با الزامات و سیاست‌های توسعه فاوا در کشور نیز منطبق نباشند. در مقابل، کشورهای پيشرو در حوزه معماری نسبت به تدوین چارچوب‌ و مدل‌های مرجع معماری در سطح ملی اقدام نموده و هدایت کلان سازمان‌ها در انجام طرح های معماری و دولت الکترونیکي را برهمین اساس به عهده گرفته اند. 

در همین راستا باتوجه به مواد مستقيم و غيرمستقيم مرتبط با موضوع مندرج در "ضوابط فني و اجرايي توسعه دولت الکترونيکي" مصوب ششمين جلسه شورای عالي فناوری اطلاعات کشور در تاريخ 20/12/1392  ، "آيين نامه توسعه خدمات الکترونيکي دستگاه های اجرايي" مصوب يکصد و شصت و چهارمين جلسه شورای عالي اداری در تاريخ 10/4/1393  و "آيين نامه اجرايي بند الف ماده 46 قانون برنامه پنجم توسعه ج.ا. ايران" (بويژه بند ط از ماده 2)، ضرورت تدوین چارچوب و برنامه ملي معماری (فناوری اطلاعات) سازمانی کشور با الگوبرداری از تجارب موفق جهانی در دستور قرار گرفت.چارچوب ملی معماری سازمانی ایران توسط آزمایشگاه مرجع معماری سازمانی ایران و به سفارش کمیسیون توسعه دولت الکترونیکی کشور طی 15 ماه کاری و با همکاری جمع بزرگی از متخصصان و مشاوران معماری سازمانی کشور تدوین شد.

مشاهده جزئیات و عناصر چارچوب ملی

بر اساس آئین نامه "توسعه خدمات الکترونیکی دستگاه های اجرایی"  که با امضای ریاست جمهوری در شهریور 93 به تمامی وزارتخانه ها، موسسات، شرکت ها، نهادهای عمومی غیردولتی و استانداری ها ابلاغ شده است، همچنین پیرو ابلاغ "ضوابط فنی اجرايي توسعه دولت الكترونيكی" (مصوب شوراي عالي فناوري اطلاعات) ، اولین نشست تخصصی دولت الکترونیک با همکاری سازمان فناوری اطلاعات و معاونت توسعه مدیریت رئیس جمهور برگزار شد.

در این همایش که مدیران ارشد فناوری اطلاعات وزارتخانه ها و دستگاه های مهم اجرایی، همچنین معاونان توسعه مدیریت استانداری های کشور حضور داشتند، دکتر فریدون شمس به تبیین نقش "معماری سازمانی سرویس گرا در توسعه دولت الکترونیک و یکپارچه سازی خدمات" پرداخت. ارائه ایشان که مبتنی بر تحقیقات و دستاوردهای سه ساله آزمایشگاه معماری سازمانی سرویس گرا و برگرفته از تجارب کشورهای موفق در استقرار دولت الکترونیک بود، در سه نتیجه اصلی خلاصه می گردید:

1. پیش شرط ارائه خدمات مناسب و الکترونیک به شهروندان؛ کارامدی ساختار، فرایندها و فناوری اطلاعات در خود سازمان است (معماری سازمانی)

2. صرف ارائه خدمات کافی نیست، بلکه سرویس گرایی در ارائه خدمات باید مدنظر باشد (معماری سرویس گرا)

3. هماهنگی و تعامل پذیری بین دستگاه ها، مستلزم وجود مدلهای مرجع در خدمات، بانکهای اطلاعاتی و زیرساخت فناوری در سطح ملی است(مدلهای مرجع دولت الکترونیک) 

لازم به ذکر است در ابتدای این نشست، جناب آقای محمود عسگری آزاد، جانشین معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهور، با اشاره به امضا و ابلاغ دو بخشنامه مرتبط با توسعه دولت الکترونیک از سوی رئیس جمهور تاکید کرد: مهمترین مشکل در گذشته، نبود سندی رسمی و مصوب با عنوان نقشه راه دولت الکترونیک بوده است. وی اظهار امیدواری کرد که با توجه به ابلاغ دو بخشنامه مهم با امضای رئیس جمهور در زمینه ارائه خدمات الکترونیک و نقشه راه دولت الکترونیک و برگزاری نشست های تخصصی شاهد شتاب بخشی به تحقق دولت الکترونیک باشیم.

همچنین جناب آقای نصرالله جهانگرد، رئیس سازمان فناوری اطلاعات به تشریح جزئیات نقشه راه توسعه دولت الکترونیک مشتمل بر ضوابط فنی، اجرایی و اقدامات توسعه دولت الکترونیک مصوب شورای عالی فناوری اطلاعات پرداخت. وی تاکید کرد باید تعامل بین دستگاه ها را از سازمان محور، به "سرویس محور" تغییر دهیم. معاون وزیر ارتباطات افزود: تاکنون 1400 خدمت در کشور شناسایی شده که در تقسیم اولیه 14 گروه را برای ارائه این خدمات احصاء کرده‌ایم.

کمیسیون توسعه دولت الکترونیکی در راستای آیین نامه توسعه خدمات الکترونیکی دستگاه های اجرایی و هوشمندسازی اداری از نقشه راه اصلاح نظام اداری، مشخصات «دوره های آموزشی کارکنان دولت در حوزه فنآوری اطلاعات» را تصویب و توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور جهت اجرا به دستگاه ها، ابلاغ گردید. 

در این بخشنامه دوره(سمینار) سه ساعته معماری سازمانی برای مدیران ارشد (معاونين وزارت‌خانه‌ها، رياست سازمان‌هاي دولتي، مديران كل دستگاه‌های اجرایی) درنظر گرفته شده است ، همچنین مدیران و کارشناسان فاوا ملزم به طی دوره آموزشی 20 ساعته معماری سازمانی شده اند. 

مشخصات محتوای دوره های معماری سازمانی و مدیریت فرایند با همکاری آزمایشگاه معماری سازمانی سرویس گرا تهیه گردید. 

دانلود مشخصات دوره های آموزشی مصوب کارکنان دولت در حوزه فناوری اطلاعات

برای دستگاه های دولتی و شرکت های خصوصی که قصد دارند برای ساماندهی برنامه های توسعه فاوا از رویکرد معماری فناوری اطلاعات سازمانی(یا طرح جامع فاوا) استفاده نمایند اما نیاز به مشاوره صحیح و دقیق برای انتخاب بهترین مسیر بلوغ را دارند، آزمایشگاه معماری سازمانی سرویس گرا با همکاری سازمان فناوری اطلاعات ایران مجموعه اقداماتی را جهت استاندارسازی و راهبری سازمان ها در دست انجام دارد. برای کمک به دستگاه هایی که علاقمند به رویکرد معماری سازمانی(فاوا) هستند، نمودار گرافیکی از "نقشه راه مدیریت موفق اجرای طرح های معماری سازمانی" تهیه شده است که میتواند راهنمای مسیر صحیح اجرا و ترتیب مراحل انجام کار باشد.

بر اساس نقشه راه، به سازمان های علاقه مند توصیه میشود ابتدا با شرکت در کارگاه آموزشی معماری فناوری اطلاعات سازمانی ویژه مدیران سازمان با مدیریت صحیح فرایند معماری آشنا شوند، سپس فاز آماده سازی پیش از شروع طرح های معماری سازمانی که نقش مهمی در موفقیت مراحل بعدی دارد را بر اساس روش مورد تایید آزمایشگاه انجام دهند. در صورتیکه آمادگی سازمان از جنبه های مختلف مناسب تشخیص داده شود و مقدمات کار فراهم شده باشد، مراحل بعدی از جمله انتخاب شرکت مشاور برای تدوین معماری(بر اساس RFP تهیه شده) انجام می شود و به ترتیبی که در نمودار آورده شده است، فرایند معماری یک چرخه کامل را تا انتها طی خواهد کرد.